ปัญหาที่ ๒ บัว

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน ผู้ปฏิบัติต้องถือองค์ ๓ แห่งบัว นั้นเป็นไฉน”

รูปบัว

      พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร ธรรมดาของบัว

      ๑. ย่อมเกิด และงอกงามในน้ำ แต่น้ำก็หาได้ติดไปในใบบัวไม่

      ๒. เมื่อโผล่ขึ้นจากน้ำก็ลอยอยู่

      ๓. ต้องลม แม้เล็กน้อยก็สะบัดใบแกว่งไปมา

      ขอถวายพระพร ผู้ปฏิบัติก็ต้องทำตนให้ประกอบด้วยคุณสมบัติอันเทียบได้กับองคคุณทั้ง ๓ นี้ คือ

      ๑. เป็นผู้ไม่ติดอยู่ในตระกูล และลาภยศสุขสรรเสริญเป็นต้น

      ๒. ครอบงำเสียซึ่งโลกธรรมทั้งปวง แล้วลอยอยู่ ณ โลกุตรธรรม

      ๓. กระทำความสำรวมในกิเลสทั้งหลายแม้มีประมาณน้อย เห็นกิเลสแม้เล็กน้อยเป็นเหตุหวั่นหวาด

      ดุจพุทธภาษิตว่า ภิกษุมีปรกติเห็นภัยในโทษทั้งหลาย สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบท”

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสว่า “ดีละ”

ปัญหาที่ ๓ พืช

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน ผู้ปฏิบัติต้องถือองค์ ๒ แห่งพืชนั้นเป็นไฉน”

รูปต้นข้าว

      พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร ธรรมดาของพืชพันธุ์ข้าว

      ๑. แม้มีประมาณน้อย แต่เมื่อได้หว่านไว้ในเนื้อนาอันดี และฝนเชยอยู่เนือง ๆ  พืชนั้นก็ย่อมงอกงามและให้ผลมากมาย

      ๒. เมื่อหว่านลงในนาที่ได้แผ้วถางดีแล้ว ย่อมงอกงามโดยเร็ว

      ขอถวายพระพร ผู้ปฏิบัติต้องทรงคุณสมบัติอันเทียบได้กับองคคุณทั้ง ๒ ของพืชพันธุ์นั้น คือ

      ๑. ประกอบด้วยศีลรักษากายวาจาให้เรียบร้อย เมื่อรักษาดีแล้วย่อมเป็นปฏิปทา (ทางปฏิบัติ) ที่สามารถให้ผลมากมาย นับแต่มนุษย์สมบัติ สวรรค์สมบัติ และเป็นปัจจัยให้ได้นิพพานสมบัติ

      ๒. จงปล่อยใจไปในเนื้อที่ที่ดี กล่าวคือสติปัฏฐาน (ตั้งสติมั่นในการพิจารณาธรรม) ๔ พิจารณาเห็นตามความเป็นจริงจนได้ความสงบใจ และเกิดปัญญา ซึ่งเป็นเหตุนำมาซึ่งผลดีงามโดยฉับพลัน

ดังวจนะประพันธ์ที่พระอนุรุทเถรเจ้ากล่าวไว้ว่า พืชที่หว่านลง

ในเนื้อนาอันดีย่อมงอกงาม และผลแห่งพืชนั้นย่อมยังชาวนาให้ยินดีฉันใด

      จิตเมื่อผู้ประกอบความเพียรชำระดีแล้ว ก็ย่อมเจริญในนาคือสติปัฏฐาน ๔ ฉันนั้น”

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสว่า “เข้าใจละ”